Spis treści:
- Jak przebiega ustalenie opieki nad dzieckiem po rozwodzie?
- Czym jest opieka naprzemienna?
- Jak ustala się opiekę naprzemienną nad dzieckiem?
- Jakie kryteria trzeba spełnić, by ustalić taki podział opieki nad dzieckiem?
- Czy opinia Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów jest konieczna?
- Opieka naprzemienna a alimenty i 500+. Co ze świadczeniami?
- Jakie są zalety i wady opieki naprzemiennej?
Rozwód jest trudnym doświadczeniem dla całej rodziny – ale szczególnie dla najmłodszych. Dlatego, jeżeli oboje małżonkowie mają pełną władzę rodzicielską, to warto zastanowić się nad takim rozwiązaniem jak opieka naprzemienna nad dzieckiem. Czym jest i kiedy sąd może ją orzec? I jak ustala taki plan opieki nad dzieckiem po rozwodzie? Wyjaśniamy!
Jak przebiega ustalenie opieki nad dzieckiem po rozwodzie?
W Polsce sąd jest zobowiązany orzekać w wyroku rozwodowym o sposobie sprawowania władzy rodzicielskiej – w tym celu bada kompetencje rodziców, warunki, jakie są w stanie zapewnić dziecku i więź emocjonalną małoletniego ze stronami.
Sąd może postanowić, że oboje rodzice zachowają pełnię władzy rodzicielskiej, ale też jednemu ze współmałżonków tę władzę ograniczyć, a w określonych sytuacjach nawet ją zawiesić bądź jej pozbawić. Zachowanie pełni władzy rodzicielskiej nie jest jednoznaczne z przyznaniem bieżącej opieki nad dzieckiem. Sąd może rozstrzygnąć, że oboje rodzice zachowują władzę rodzicielską ale sprawowanie pieczy nad dzieckiem pozostawić jednemu z nich i ustalić zasady kontaktów z drugim rodzicem.
Powierzenie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom w systemie opieki naprzemiennej pozwala natomiast każdemu z nich sprawować bieżącą opiekę nad dzieckiem.
Orzecznictwo sądu w kwestii wykonywania władzy rodzicielskiej, sprawowania pieczy i opieki nad małoletnim jest zawsze ukierunkowane na dobro dziecka i kierując się dobrem dziecka, sąd może zmienić wcześniejsze uregulowania w zakresie władzy rodzicielskiej, jeśli np. zmienią się okoliczności sprawowania opieki nad małoletnim przez rodzica. Również wtedy Sąd może orzec opieką naprzemienną.
Obecnie sądy coraz częściej orzekają o wykonywaniu władzy rodzicielskiej w formie opieki naprzemiennej. Warto zatem wiedzieć czym jest opieka naprzemienna, jakie warunki muszą być spełnione by została orzeczona.
Czym jest opieka naprzemienna?
Opieka naprzemienna polega na tym, że oboje rodzice sprawują nad dzieckiem pieczę na przemian i w porównywalnych okresach. Dziecko mieszka więc u obojga rodziców na zmianę – np. przez tydzień dziecko przebywa u mamy, następnie przez tydzień u taty. Zasadniczą ideą opieki naprzemiennej jest stworzenie dla rodziców możliwości zajmowania się dzieckiem oraz brania udziału w jego codziennym życiu w takim samym stopniu.
W opiece naprzemiennej rodzice mają dokładnie takie same prawa do kontaktów z dzieckiem oraz do decydowania o sprawach dziecka. Taka sytuacja wymaga od rodziców dobrej, daleko idącej współpracy, która pozwoli na wspólną opiekę i wychowywanie dziecka pomimo życia rodziców w rozłączeniu.
Opieka naprzemienna nie jest obecnie (2. 2023) zdefiniowana i uregulowana prawem w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, orzekana jest przez sądy na podstawie istniejących przepisów art. 58 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz art. 107 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Do tego modelu opieki odwołują się przepisy innych ustaw, m.in. ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz ustawy o świadczeniach rodzinnych.
- Art. 58. § 1. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.
- Art. 107 § 1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.1
Jak ustala się opiekę naprzemienną nad dzieckiem?
Opiekę naprzemienną ustanawia sąd, zwykle na podstawie porozumienia pomiędzy rodzicami.
Jeśli rodzice są zgodni, najlepiej sporządzić na piśmie tzw. plan rodzicielski. Można w tym celu skorzystać z pomocy adwokata. Konieczne jest współdziałanie rodziców. Konflikt pomiędzy rodzicami uniemożliwi sprawowanie opieki naprzemiennej. Pisemne porozumienie, o którym mowa powyżej pozwala na uwidocznienie współpracy pomiędzy rodzicami w zakresie wychowywania dziecka, pozwoli przekonać Sąd, że wykonywanie przez nich opieki naprzemiennej jest możliwe a spisanie ustaleń dotyczących kontaktów z dzieckiem, jak i podstawowych założeń wychowawczych uniknąć konfliktów w tym zakresie w przyszłości.
Bardzo ważne jest też zdanie dziecka, jeśli jego rozwój umysłowy, stopień dojrzałości czy stan zdrowia pozwalają na wyrażenie własnej woli. Jeżeli dziecko nie będzie chciało mieszkać z którymś z rodziców, sąd na pewno weźmie to pod uwagę.
Sąd ustala opiekę naprzemienną tylko wtedy, gdy zostaną spełnione pewne kryteria i jest to korzystne ze względu na dobro dziecka.
Jakie kryteria trzeba spełnić, by ustalić taki podział opieki nad dzieckiem?
Przede wszystkim, ustanowienie opieki naprzemiennej jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy obojgu rodzicom przysługuje pełnia praw rodzicielskich. Sąd bierze pod uwagę dotychczasowy sposób sprawowania opieki nad dzieckiem, kwalifikacje rodzicielskie rodziców, więzi emocjonalne i wolę dziecka oraz wpływ, jaki może wywrzeć na małoletniego ta forma sprawowania opieki.
Kolejnym warunkiem jest by rodzice współdziałali w sprawach dziecka, nadto złożyli zgodne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem,
Za ustanowieniem opieki naprzemiennej musi jednoznacznie przemawiać dobro dziecka. Czym jest dobro dziecka? Przy określaniu sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem, sąd każdorazowo kieruje się dobrem dziecka. W przepisach brak jest znaczenia zwrotu „dobro dziecka”. Sąd każdą sprawę bada indywidualnie. W orzecznictwie wskazuje się, że przy badaniu dobra dziecka, wyszczególnić należy uprawnienie do ochrony życia i zdrowia oraz wszelkie działania ze strony innych, które powinny zapewnić warunki do spokoju, prawidłowego, niezakłóconego rozwoju, poszanowania godności i udziału w procesie decydowania o jego sytuacji.
Czy opinia Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów jest konieczna?
Przy ustalaniu sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej w przypadku zaistnienia wątpliwości czy będzie on zgodny z dobrem dziecka, sąd może zwrócić się do Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów (OZSS) o przeprowadzenie opinii w tej sprawie. OZSS jest to grupa specjalistów z zakresu między innymi pedagogiki, psychologii, pediatrii tworzona na terenie opowiadającym właściwości sądu okręgowego. Do zadań OZSS należy sporządzanie na zlecenie prokuratora lub sądu opinii w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz w sprawach nieletnich. Zakres badania OZSS każdorazowo określa sąd. Przede wszystkim dotyczy on ustalenia relacji, które łączą dziecko z każdym z rodziców, sytuacji dziecka, kompetencji opiekuńczych i wychowawczych stron.
W przypadku pozostawienia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, na zgodny wniosek wykonywanej w systemie opieki naprzemiennej Sąd może poprzestać na przesłuchaniu świadka, który wypowie się na temat kompetencji opiekuńczych i wychowawczych rodziców, prawidłowości wykonywanej dotychczas opieki, zaspakajaniu potrzeb dziecka, sytuacji dziecka, jego stanu zdrowia i samopoczucia. Jeśli Sąd nie poweźmie wątpliwości co do tego, czy dobro dziecka nie jest zagrożone odstępuje od przeprowadzenia opinii OZSS.
Opieka naprzemienna a alimenty i 500+. Co ze świadczeniami?
W przypadku opieki naprzemiennej piecza nad dzieckiem powinna być sprawowana po równo i dotyczy to również kwestii materialnych – czyli oboje rodzice powinni w sposób jednakowy łożyć na utrzymanie dziecka. Sąd może orzec, że każdy z rodziców w czasie sprawowania opieki nad dzieckiem będzie indywidualnie, we własnym zakresie ponosić koszty jego utrzymania i wychowania. Szczegółowe kwestie dotyczące wydatków dziecka (np. opłaty za zajęcia dodatkowe) są zwykle ustalane we wspomnianym wcześniej porozumieniu. Jeśli natomiast w zarobkach obojga rodziców pojawiają się dysproporcje, sąd może zasądzić alimenty od jednej strony. Ich celem jest wyrównanie poziomu życia dziecka – niezależnie od tego, pod czyją opieką będzie się w danym czasie znajdować. Podobnie Sąd może zasądzić alimenty do rąk jednego rodzica w sytuacji gdy to on do tej pory zajmował się organizacją życia dziecka, zaspakajaniem jego potrzeb. W kwocie alimentów nie uwzględnia się wówczas przede wszystkim wydatków mieszkaniowych przypadających na dziecko, opłat, wyżywienia, wydatków związanych z czasem wolnym.
Nieco inaczej wygląda kwestia opieki naprzemiennej a 500 plus, ponieważ kwotę świadczenia wychowawczego ustala się dla każdego rodzica w wysokości odpowiadającej połowie kwoty świadczenia, zatem matka i ojciec dziecka otrzymają po 250 złotych miesięcznie.
Jakie są zalety i wady opieki naprzemiennej?
Opieka naprzemienna nad dziećmi nie zawsze jest najlepszym rozwiązaniem. Zaletą jest równy podział obowiązków matki i ojca, równy udział w bieżącej opiece i wychowaniu, a także poczucie dziecka, że nadal ma oboje rodziców, którzy biorą udział w jego życiu, poświęcają mu tyle samo czasu. Dziecko ma szansę w równym stopniu budować z rodzicami silne relacje, a byli małżonkowie nie muszą rywalizować o względy pociechy i spierać się o czas z nią spędzany. Kolejny plus to równy podział kosztów utrzymania dziecka i przy tym możliwość uzyskania alimentów przez tego rodzica, który znajduje się w gorszej sytuacji finansowej..
Wady opieki naprzemiennej to z pewnością wyzwania logistyczne, konieczność stałego kontaktu i dobrej wymiany informacji przez rodziców, a niekiedy wyższe koszty utrzymania dziecka, gdy trzeba mu zapewnić te same przedmioty w każdym z domów, często też chęć uniknięcia alimentów i ograniczenia swojego udziału finansowego w utrzymaniu dziecka.
Zalety i wady pieczy naprzemiennej należy każdorazowo przeanalizować w odniesieniu do konkretnej sytuacji, kierując się zawsze dobrem dziecka. Służymy pomocą – specjaliści z kancelarii Mecenas Marty Jaśków wesprą w każdej sprawie.
FAQ:
1. Kiedy sąd może zadecydować o opiece naprzemiennej nad dzieckiem?
Przede wszystkim oboje rodzice muszą mieć pełnię władzy rodzicielskiej, porozumieć się w zakresie opieki naprzemiennej, potrafić ze sobą współpracować. Sąd kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka orzekając opiekę naprzemienną.
2. Jaką formę ma naprzemienna opieka nad dzieckiem?
Szczegółowe zasady opieki naprzemiennej ustala sąd, uwzględniając zawarte przez rodziców porozumienie. Dziecko przebywa naprzemiennie przez określony czas u jednego, a kolejno u drugiego rodzica (np. dwa tygodnie).
3. Opieka naprzemienna a alimenty i 500+ – który rodzic dostaje pieniądze?
Jeśli sąd rozstrzyga opiekę naprzemienną nad dzieckiem co do zasady nie orzeka alimentów, każdy z rodziców ponosi koszty utrzymania i wychowania dziecka we własnym zakresie. Oboje rodzice mają prawo do pobierania po połowie świadczenia wychowawczego 500+.
Przypisy
- Art. 58 i Art. 107 § 1 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, źródło: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640090059/U/D19640059Lj.pdf (dostęp 6.2.2023) ↩
