Umowa zlecenia a umowa o pracę – jakie są różnice?

Umowa zlecenia a umowa o pracę – jakie są różnice?

  • Post category:Aktualności

Umowa zlecenia a umowa o pracę – pomiędzy tymi dwoma najczęstszymi formami zatrudnienia występuje wiele różnic, m.in. w kwestiach tak istotnych, jak prawo do urlopu, zwolnienia lekarskiego czy zasiłku, okresu wypowiedzenia i wynagrodzenia. Warto je poznać, aby podjąć świadomą i korzystną decyzję o zatrudnieniu, ale także dochodzić swoich praw, jeśli są naruszane. Przeczytaj!

Porady prawne online

Umowa zlecenia a umowa o pracę – podstawa prawna

Podstawy prawne regulujące zatrudnienie dzielimy na dwie grupy. Pierwszą jest zatrudnienie pracownicze, czyli umowa o pracę – regulowane przepisami prawa pracy; drugą – zatrudnienie niepracownicze, oparte na przepisach kodeksu cywilnego. Do drugiej formy świadczenia pracy należą między innymi umowa zlecenia oraz umowa o dzieło.

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według uznania – jeżeli tylko jego idea czy treść nie są sprzeczne z właściwościami (naturą) stosunku, ustawą bądź zasadom współżycia społecznego. To oznacza, że wykonywanie pracy mogą oprzeć na umowie cywilnoprawnej, na przykład umowie zlecenia, umowa nie musi mieć charakteru pracowniczego.

Umowa o pracę a umowa zlecenia – cechy i wyróżniki

  • Umowa o pracę. To forma zatrudnienia, w której pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, w miejscu i czasie wyznaczonym w umowie i pod kierownictwem pracodawcy. W umowie o pracę musi znaleźć się nazwa stanowiska i zakres obowiązków. Umowa powinna zostać zawarta na piśmie, a jej zapisy muszą mieć podstawę w kodeksie pracy. Pracownikowi przysługują prawa i obowiązki określone przepisami prawa pracy. Po jej podpisaniu powstaje stosunek prawny pomiędzy pracodawcą a pracownikiem – osobą fizyczną.
  • Umowa zlecenia. W przypadku umowy zlecenia mówimy z kolei o stosunku cywilnoprawnym. Regulują ją przepisy kodeksu cywilnego, nie kodeksu pracy. Jest zawierana między zleceniodawcą a zleceniobiorcą, może mieć inną formę niż pisemną, na przykład ustną. Zleceniobiorcy przysługują wyłącznie te prawa, które wynikają z treści umowy, naturalnie z poszanowaniem przepisów kodeksu cywilnego. Umowę zlecenia zawiera się nie tylko z osobami fizycznymi. W przypadku umowy-zlecenie strony stają się równorzędnymi podmiotami, co daje zleceniobiorcy nieco więcej swobody. Zatrudniony nie ma obowiązku realizować określonych zadań tylko osobiście (może – za pozwoleniem zleceniodawcy – powierzyć wykonanie pracy innej osobie) oraz w danym miejscu i czasie. Zleceniobiorca nie ma obowiązku spełniać dodatkowych żądań zleceniodawcy, które nie zostały wskazane w umowie cywilnoprawnej.

Rodzaje umowy o pracę a obowiązki pracodawcy

Umowy o pracę dzielimy na terminowe i bezterminowe:

  1. Umowa o pracę na okres próbny. Z tym samym pracodawcą może zostać zawarta tylko raz (chyba że kolejna będzie dotyczyć innego stanowiska lub też w zatrudnieniu wystąpiła przerwa trwająca co najmniej 3 lata) i na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Pracownikowi przysługuje w czasie jej trwania prawo do urlopu wypoczynkowego i zwolnienia chorobowego oraz bezpłatnej opieki medycznej, chroni także ograniczonym zakresie kobiety w ciąży.
  2. Umowa o pracę na czas określony. W treści umowy powinien znaleźć się zapis o czasie przez jaki trwa. Umowa na czas określony może zostać zawarta maksymalnie 3 razy w ciągu 33 miesięcy (z tym samym pracodawcą). Kolejna umowa musi być już zatem umową o pracę na czas nieokreślony. Pracownikowi przysługują wszystkie prawa wynikające ze stosunku pracy, kobiety w ciąży są chronione.
  3. Umowa o pracę na zastępstwo. Jak wskazuje sama nazwa, jest zawierana na okres zastępstwa za pracownika, który z przyczyn usprawiedliwionych nie może podjąć w tym czasie pracy np. przebywa na zwolnieniu chorobowym, czy urlopie macierzyńskim. Można ją zawierać więcej niż 3 razy w okresie 33 miesięcy i nie zmienia się w umowę na czas nieokreślony. Umowa o pracę na zastępstwo nie jest przedłużana w przypadku choroby czy zajścia w ciążę.
  4. Umowa o pracę na czas nieokreślony. Jest to umowa bezterminowa, bez wskazania daty jej wygaśnięcia. Pracownik może korzystać z wszystkich przywilejów, jakie nadaje mu kodeks pracy, w tym z ochrony czasu pracy czy trwałości stosunku pracy. W pełni chroni też kobiety w ciąży (pracodawca nie może wypowiedzieć umowy kobiecie przebywającej na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim bądź wychowawczym) oraz pracowników w wieku przedemerytalnym.

umowa o pracę a umowa zlecenie

Umowa o pracę a umowa zlecenia – wynagrodzenie

Pracownik zatrudniony na umowę o pracę otrzymuje gwarancję minimalnego wynagrodzenia umowa zlecenia zapewnia wyłącznie minimalną stawkę godzinową. Wynagrodzenie minimalne, tak zwana płaca minimalna bądź najniższa krajowa, jest ustalaną przez państwo najniższą możliwą stawką za pracę w wymiarze czasowym. Przynajmniej taką wysokość pensji musi więc otrzymać każdy pracownik, niezależnie od kompetencji czy doświadczenia zawodowego.

Minimalna stawka godzinowa obowiązuje w przypadku niektórych umów zlecenia. Są to umowy z osobami fizycznymi, które nie prowadzą działalności gospodarczej oraz z samozatrudnionymi (prowadzącymi jednoosobową działalność gospodarczą) – jeżeli zadania wynikające z treści umowy wykonują samodzielnie.

Każdego zatrudnionego obowiązują ustawowe ulgi podatkowe, w tym kwota wolna od podatku, niezależnie od tego, czy podstawą świadczenia pracy jest umowa zlecenia, czy też umowa o pracę. Student do 26-tego roku życia pracuje zazwyczaj na podstawie nieopodatkowanej umowy zlecenia i nie zostaje zgłoszony do ZUS-u. W przypadku umowy o pracę ciągle obowiązuje go zwolnienie z podatku dochodowego, ale wraz z pracodawcą musi już odprowadzać składki.

Istotne różnice między umową o pracę a umową zlecenia występują też w przypadku odpowiedzialności materialnej za wyrządzoną szkodę, bo zleceniobiorca odpowiada całym swoim majątkiem, a odpowiedzialność pracownika jest ograniczona. W umowie zlecenia warto więc wynegocjować zapis ograniczający ten obowiązek lub wykupić ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej.

Umowa zlecenia a umowa o pracę – okres wypowiedzenia

Zawierając umowę o pracę, pracownik zobowiązuje się do świadczenia pracy na rzecz pracodawcy (wykonywania pracy określonego rodzaju) w wyznaczonym czasie i miejscu, przez określony czas. Polskie prawo reguluje zasady wypowiadania umów o pracę, w tym okresy ich wypowiedzenia – są to odpowiednio 2 tygodnie, 1 miesiąc lub 3 miesiące, w zależności od długości zatrudnienia u pracodawcy.

Zarówno pracodawca, jak i pracownik mają także prawo wypowiedzieć umowę z tak zwanym skutkiem natychmiastowym, bez zachowania okresu wypowiedzenia, jednak tylko w określonych sytuacjach, jeśli zostaną naruszone podstawowe obowiązki bądź prawa którejś strony. Ze skutkiem natychmiastowym pracodawca może umowę o pracę wypowiedzieć między innymi wówczas, gdy pracownik:

  • w czasie trwania umowy popełnił przestępstwo,
  • stracił uprawnienia do wykonywania pracy (ze swojej winy),
  • jest niezdolny do pracy od ponad 3 miesięcy, a pracuje krócej niż 6 miesięcy.

Z kolei zgodnie z Art. 746. § 1. Kodeksu cywilnego umowę zlecenia z efektem natychmiastowym można rozwiązać w dowolnej chwili oraz bez podania przyczyny, nawet wtedy, gdy została zawarta na czas określony. Obie strony powinny jednak przestrzegać okresu wypowiedzenia, jeżeli ten został wyznaczony w umowie. W przypadku wypowiedzenia umowy zlecenia ze skutkiem natychmiastowym strona musi mieć ku temu ważne powody, w przeciwnym razie może zostać zobowiązana do naprawienia szkody materialnej, rekompensującej straty drugiej strony.

Umowa o pracę a umowa zlecenia – urlop wypoczynkowy

Kodeks pracy gwarantuje przywileje pracownicze, które nie obowiązują w przypadku umów cywilnoprawnych. Skutkuje to tym, że zatrudniony na umowę o pracę ma prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego, a umowa zlecenia takiego prawa nie przewiduje – zleceniobiorca może stosowny zapis w umowie wyłącznie wynegocjować. Warto wiedzieć, że w przypadku stosunku pracy pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu, ale jeśli nie wykorzysta go w całości przed dniem wygaśnięcia lub rozwiązania umowy, otrzymuje w zamian ekwiwalent pieniężny.

Pracodawca ma też obowiązek udzielić pracownikowi urlopu na żądanie do 4 dni w ciągu roku kalendarzowego i tak zwanych urlopów okolicznościowych. W przypadku umowy zlecenia zleceniobiorca takich przywilejów jest pozbawiony.

Umowa o pracę i umowa zlecenia a ubezpieczenie i zasiłki

Umowa o pracę zawsze jest podstawą do ubezpieczeń społecznych – pracodawca i pracownik odprowadzają składki na ubezpieczenie rentowe, emerytalne, zdrowotne, chorobowe i wypadkowe. Pracownikowi przysługuje więc prawo do zgłoszenia zwolnienia lekarskiego z pracy oraz pobierania zasiłku chorobowego, który wynosi 80% pensji (100% dla chorej pracownicy ciężarnej).

W przypadku umowy zlecenia zleceniodawca opłaca tylko składki zdrowotną, wypadkową, rentową i emerytalną, chorobowa jest dobrowolna. Jeśli więc zleceniobiorca nie zgłosi się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, nie będzie miał prawa do zgłoszenia zwolnienia lekarskiego i uzyskania zasiłku chorobowego. To samo dotyczy zasiłku macierzyńskiego oraz urlopu na opiekę nad dzieckiem.

umowa o pracę na czas określony

Umowa o pracę i umowa zlecenia a ciąża

Umowa o pracę chroni kobiety w ciąży w pełnym lub ograniczonym stopniu, zależnie od jej rodzaju. W sytuacji zawarcia umowy na okres próbny, ale zawiązanej na ponad miesiąc, jeśli miałaby ona wygasnąć po upływie 3 miesiąca ciąży, pracodawca ma obowiązek umowę przedłużyć do dnia porodu. Kobiecie nie przysługuje jednak wtedy prawo do urlopu macierzyńskiego. Podobnie jest w przypadku umowy na czas określony.

Pracodawca nie może natomiast wypowiedzieć umowy kobiecie w ciąży czy już przebywającej na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim lub wychowawczym.

Pracodawca nie ma jednak obowiązku przedłużać kobiecie w ciąży umowy o pracę na zastępstwo – nawet do dnia porodu. W tym przypadku pracownikowi przebywającemu na zwolnieniu lekarskim również nie przedłuża się umowy, jeżeli w trakcie tego okresu ta wygaśnie i do pracy wróci zastępowany pracownik zatrudniony na podstawie stosunku pracy.

Umowa zlecenia nie ochroni kobiety w ciąży przed zwolnieniem z pracy – zleceniodawca może wypowiedzieć umowę, nie musi jej przedłużać do dnia porodu. Jednym zabezpieczeniem przyszłej matki jest dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, które pozwoli uzyskać zasiłek macierzyński. Co bardzo ważne, wypowiedzenie umowy kobiecie przebywającej na zwolnieniu lekarskim nie wyłącza jej prawa do pobierania zasiłku chorobowego.

Umowa o pracę i umowa zlecenia – staż i świadectwo pracy

Okres zatrudnienia na umowę zlecenia nie wlicza się do stażu pracy, jednak jest uwzględniany przy obliczaniu wysokości emerytury. Zleceniobiorca nie otrzymuje również świadectwa pracy, ale może poprosić zleceniodawcę o wystawienie zaświadczenia potwierdzającego zatrudnienie, które bywa przydatne między innymi podczas ubiegania się o zasiłek dla bezrobotnych. Każdy pracodawca ma obowiązek wydać pracownikowi (umowa o pracę niezależnie od jej rodzaju) świadectwo pracy w dniu ustania stosunku pracy (nie może również uzależniać tego obowiązku od żadnej czynności pracownika: dokończenia projektu czy zwrotu sprzętu służbowego).

Umowa o pracę i umowa zlecenia – dochodzenie praw

W związku z tym, że umowa o pracę i umowa zlecenia mają różne podstawy prawne, w różny sposób przebiega też dochodzenie praw z tytułu niedopełnienia obowiązków bądź naruszenia praw i przywilejów strony. W przypadku umowy o pracę spory rozstrzyga sąd pracy, a umowy zlecenia sąd cywilny. W drugiej sytuacji do rozstrzygnięcia sporu nie mają zastosowania przepisy kodeksu pracy, jednak należy pamiętać, że zarówno zleceniobiorca, jak i zleceniodawca mają narzędzia do tego, aby ubiegać się o swoje prawa. Zleceniobiorca może również wystąpić do sądu pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy zamiast umowy cywilnoprawnej, gdy sposób wykonywania zlecenia nosi znamiona, które charakteryzuje stosunek pracy.

Jeśli potrzebują Państwo pomocy w związku z naruszeniem umowy o pracę czy umowy zlecenia, zachęcamy do kontaktu z kancelarią Mecenas Marty Jaśków – nasi specjaliści z zakresu prawa pracy i prawa cywilnego wesprą w każdej sprawie, dobrze doradzą i zawalczą w Państwa najlepszym interesie.

Zadzwoń!

FAQ:

1. Ile wynosi okres wypowiedzenia (umowa o pracę)?

Wypowiedzenie umowy o pracę reguluje kodeks pracy. W zależności od stażu pracy okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie (poniżej 6 miesięcy), 1 miesiąc (powyżej 6 miesięcy) lub 3 miesiące (powyżej 3 lat). Przepisy te nie mają zastosowania do umów cywilnoprawnych jak umowa zlecenia – wypowiedzenie można otrzymać i złożyć ze skutkiem natychmiastowym.

2. Umowa zlecenia a składki ZUS – które są obowiązkowe?

Umowa zlecenia a ZUS to nieco większa swoboda – zleceniobiorca może, jednak nie musi przystąpić do ubezpieczenia chorobowego. Natomiast tylko jeśli opłaca składki chorobowe, może ubiegać się o zasiłek chorobowy bądź macierzyński. Zleceniodawca obowiązkowo opłaca składki zdrowotną, wypadkową, rentową i emerytalną.

3. Ile wynosi płatny urlop (umowa-zlecenie i umowa o pracę)?

Urlop (umowa o pracę) ustawowy to 20 lub 26 dni w ciągu roku. 26 dni płatnego urlopu przysługuje tym osobom, których staż pracy wynosi powyżej 10 lat. Praca na umowę zlecenia nie daje prawa do płatnego urlopu, chyba że zleceniodawca oraz zleceniobiorca porozumieją się w tej kwestii i stosowny zapis znajdzie się w umowie.