Sąd orzeka rozwód wyłącznie wtedy, gdy stwierdzi nastąpienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego – a to wymaga udowodnienia. Jakie dowody w sprawie rozwodowej można przedstawić? I jak przebiega postępowanie dowodowe, gdy jeden z małżonków wnioskuje o orzeczenie wyłącznej winy drugiego, uzyskanie alimentów bądź ograniczenie władzy rodzicielskiej? Wyjaśniamy!
Czym są dowody w sprawie rozwodowej?
Dowód jest środkiem procesowym, za pomocą którego strona sporu udowadnia, że twierdzenia i fakty, jakie przedkłada w postępowaniu sądowym, w tym przypadku rozwodowym, są prawdziwe. Musi on być ważny dla sprawy – czyli jego przedmiotem winny być wyłącznie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia danej kwestii – i pozyskany w granicach obowiązującego prawa. W przeciwnym razie sąd może zdecydować się na pominięcie dowodu w sprawie rozwodowej.
Składając pozew rozwodowy (lub już w trakcie procesu), należy wskazać takie środki dowodowe, które potwierdzą jego zasadność – udowodnić, że nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego w trzech strefach: uczuciowej, seksualnej i ekonomicznej, i że nie ma szansy na poprawę takiego stanu rzeczy. Postępowanie dowodowe w sprawach rozwodowych może mieć różny przebieg i zależy to od kwestii takich jak np. orzeczenie o wyłącznej winie, zasądzenie alimentów na rzecz małżonka czy ograniczenie władzy rodzicielskiej.
Dowodem może być wszystko, co wskazuje na fakty, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy – przy zachowaniu legalności pozyskania materiału i braku lub ograniczenia ingerencji w dobra osób trzecich.
W poradniku przyglądamy się najczęstszym środkom, jakie mogą wspierać w sprawie rozwodowej postępowanie dowodowe, jednak każdy proces jest inny, dlatego tak istotna jest pomoc i udział w nim specjalistów – zachęcamy do kontaktu z kancelarią mecenas Marty Jaśków, a wesprzemy i doradzimy w każdej kwestii.
Jakie dowody w sprawie rozwodowej bez orzekania o winie?
W sytuacji, gdy oboje małżonkowie decydują się na rozwód za porozumieniem stron, bez orzekania o winie, sąd najczęściej postanawia ograniczyć postępowanie dowodowe wyłącznie do przesłuchania stron. To podstawa każdego procesu, która najpełniej przyczynia się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych czy ustalenia rzeczywistego stanu rzeczy. Dowód z przesłuchania stron przeprowadzany jest nie na ich wniosek, a z urzędu. Taki obowiązek nakłada na sąd Art. 432. Kodeksu postępowania cywilnego. Jeżeli z przyczyn natury faktycznej lub prawnej nie jest możliwe przesłuchanie obu stron, sąd zdecyduje, czy przesłuchać jedną, czy pominąć dowód z przesłuchania (po ustaleniu przyczyny niestawienia się strony na rozprawę).
Jeśli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, postępowanie dowodowe często kończy się na zeznaniach stron – w przypadku posiadania potomstwa sąd decyduje się też na przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków, a nierzadko zasięga opinii biegłego psychologa lub (i) zespołu specjalistów sądowych. Rozstrzygnięcia o ustaleniu władzy rodzicielskiej, miejsca zamieszkania i alimentów na dzieci są bowiem niezależne od kwestii winy za rozpad małżeństwa.
Aby jednak w toku postępowania było możliwe to ograniczenie procesu dowodowego, pozwana strona musi zgodzić się na rozwód i uznać powództwo. Inaczej sąd zostaje zobowiązany do zastosowania się do zasad Kodeksu postępowania cywilnego – a tym samym przeprowadza pełne i rzetelne postępowanie dowodowe.
Jakie dowody do rozwodu z orzeczeniem o winie?
W przypadku, gdy strona sprawy dąży do jej rozstrzygnięcia z orzeczeniem o wyłącznej winie małżonka za rozpad pożycia, musi tę winę udowodnić. W takiej sytuacji należy zebrać materiał dowodowy, który będzie miał wartość dla sądu. Jest to trudna i złożona kwestia, dlatego warto działać według planu przygotowanego wspólnie z adwokatem.
Strony mogą powoływać dowody w pismach procesowych i ustnie, podczas rozprawy – zgłaszając do protokołu posiedzenia wniosek, który wskazuje rodzaj dowodu i okoliczność, którą ma on potwierdzić.
Co może być dowodem w sprawie rozwodowej?
Jak wcześniej wspomnieliśmy, dowodem może być każdy materiał, który wskazuje na istotne dla sprawy fakty, oraz został pozyskany legalnie i bez naruszenia (lub też takie działanie jest znikome) dóbr osób trzecich. Jednak w praktyce sądowej w sprawach rozwodów istnieje kilka rodzajów dowodów wykorzystywanych najczęściej. Pierwszy to wskazane już wyżej przesłuchanie stron. Zadawane przez sąd pytania na sprawie rozwodowej dotyczą relacji małżonków i rozpadu pożycia.
Świadkowie w sprawie rozwodowej
Świadkowie uzupełniają zeznania stron co do okoliczności sprawy, w tym m.in. zachowania małżonków względem siebie oraz dzieci, wkładu w budżet domowy i utrzymanie czy wychowanie potomstwa, a także sytuacji zdrowotnej czy możliwości zarobkowych oraz wszystkich istotnych dla potwierdzenia winy rozpadu małżeństwa sytuacji, których byli naocznymi świadkami lub o których usłyszeli.
Pytania do świadka na sprawie rozwodowej z orzekaniem o winie dotyczą posiadania wiadomości na tematy np. zdrady małżeńskiej, zachowania małżonka czy zaniedbań, długów lub uzależnień bądź innych przyczyn rozpadu małżeństwa, na które powołuje się powód.
Na świadka nie wolno powołać m.in.:
- osób małoletnich do 13. roku życia,
- zstępnych stron w wieku poniżej 17 lat,
- przedstawicieli ustawowych stron, a także osób, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową,
- przedstawicieli niektórych zawodów (np. lekarza, adwokata i ubezpieczyciela) w zakresie obowiązku zachowania tajemnicy,
- mediatorów – w stosunku do tych faktów, o których dowiedzieli się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwalniają z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji,
- osób niezdolnych do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń.
Świadkom takim jak małżonek, wstępni, zstępni, rodzeństwo bądź niektórzy powinowaci strony przysługuje także prawo do odmowy składania zeznań oraz odpowiadania na niektóre pytania, zwłaszcza te, które mogłyby narazić bliskich lub łączą się z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.
Dowody z dokumentów urzędowych i prywatnych
Jako dowód z dokumentu urzędowego zalicza się np. odpisy aktów stanu cywilnego, odpisy dokumentów podatkowych, zaświadczenia i decyzje administracyjne, wyroki sądu, zaświadczenia szkolne, dokumenty i akta policyjne itp. Dokument urzędowy jest środkiem dowodowym najbardziej wiarygodnym: ma duże znaczenie dla rozstrzygnięcia kwestii władzy rodzicielskiej bądź przyznania alimentów.
Z kolei do dokumentów prywatnych należą m.in. umowy, świadectwa pracy, rachunki i wyciągi bankowe i zaświadczenia lekarskie o stanie zdrowia, w tym prywatne opinie biegłego specjalisty (np. zaświadczenie od psychiatry). Do rozwodu, który ma wiązać się z zasądzeniem alimentów od małżonka, warto przygotować wszelkie materiały potwierdzające potrzeby w zakresie swojego utrzymania oraz możliwości zarobkowe stron (lub potwierdzenie ich braku).
Maile, SMS-y, zdjęcia i nagranie wideo jako dowód w sprawie
Zdjęcia, nagrania wideo i audio, billingi rozmów telefonicznych, wydruki utrwalające wysyłane i otrzymywane wiadomości na komunikatorach online, maile i SMS-y jako dowód w sprawie rozwodowej są dopuszczane przez sąd – i mogą potwierdzić rozpad pożycia oraz winę małżonka za powstanie takiego stanu rzeczy.
Katalog tego typu dowodów nie jest zamknięty i sformalizowany. Oznacza to, że można w jego poczet zaliczyć także np. aktywność na portalach społecznościowych, m.in. posty czy same zdjęcia potwierdzające przyczynę rozpadu małżeństwa.
Bardzo ważne jest jednak to, że takie dowody muszą zostać pozyskane legalnie i nie ingerować (lub czynić to w ograniczonym stopniu) w dobra osób trzecich. Materiały uzyskane niezgodnie z prawem to np. podsłuch osoby prywatnej, nagrania tworzone przy użyciu podstępu (np. celowe wywoływanie określonych rekreacji, które nie jest ujęte w materiale) czy włamanie się na prywatną skrzynkę mailową. Sąd może taki dowód oddalić.
Opinie biegłych i Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów
W szczególnych sytuacjach jako dowód traktowany jest też wywiad środowiskowy przeprowadzany na wniosek sądu – zwykle w związku z rozstrzygnięciem sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi. Może to być treść dokumentu przygotowanego przez osobę przeprowadzającą taki wywiad (najczęściej kuratora sądowego) lub przesłuchanie jej w charakterze świadka. Bardzo rzadko natomiast taka procedura jest realizowana w związku z udowodnieniem winy, gdy nie jest ona zależna od warunków bytowo-wychowawczych dzieci stron.
Zbliżonym pod względem charakteru, mocy i znaczenia dowodem jest także opinia biegłych specjalistów (m.in. lekarzy i psychologów) Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów. Biegłego sądowego powołuje się w sprawach wymagających wiadomości specjalnych, np. w celu oceny stanu zdrowia psychicznego małżonka oraz jego zdolności do sprawowania pieczy nad dziećmi przy wykonywaniu władzy rodzicielskiej. Ten dowód przeprowadzany jest na wniosek zarówno sądu, jak i strony postępowania.
Przygotowanie dowodów do postępowania rozwodowego to złożony i trudny, ale też obarczony ryzykiem proces. Trzeba pamiętać, że powołany dowód może także czasem obrócić się przeciwko powodowi. Dlatego warto zaangażować do pomocy prawnika, który tego typu zagrożenia zweryfikuje i zminimalizuje, a z drugiej strony pomoże uzyskać korzystne rozstrzygnięcia.
FAQ:
Czy nagrania mogą być dowodem w sprawie rozwodowej?
Tak, nagrania audio i wideo są dopuszczane przez sąd jako materiały dowodowe, o ile mają znaczenie dla sprawy i zostały pozyskane w sposób zgodny z prawem.
Czy screeny mogą być dowodem w sprawie rozwodowej?
Tak, utrwalone zapisy wiadomości i rozmów czy aktywności (np. zdjęć i tekstów) na portalach społecznościowych sąd może dopuścić jako dowód w sprawie rozwodowej, jednak nie mogą zostać pozyskane poprzez przełamanie zabezpieczeń programów.
Czy mail jako dowód w sprawie rozwodowej może potwierdzić winę za rozpad pożycia?
Tak, jeśli jego treść wskazuje jednoznacznie na okoliczności, które spowodowały lub przyczyniły się do rozpadu związku małżeńskiego, oraz został pozyskany legalnie (są to zapisy rozmów prowadzonych przez strony).
