Samochód w małżeństwie – ten niepozorny temat często powoduje spore kłopoty. Czy zawsze należy do obojga małżonków? Co z jego rejestracją i ewentualną sprzedażą? Czy żona ma prawo do samochodu męża, jeśli ten został kupiony przed ślubem? I co w przypadku rozwodu – do kogo wtedy należy? Na te i inne pytania o współwłasność samochodu w małżeństwie i po jego ustaniu odpowiadamy w poradniku!
Samochód w małżeństwie w świetle przepisów prawa
Samochód to nie tylko codzienne narzędzie, ale także ulokowany w nim majątek oraz konieczność dopełnienia obowiązków i formalności związanych z jego posiadaniem i użytkowaniem. Dlatego tak często powoduje spore problemy, zwłaszcza w przypadku jego zakupu, rejestracji i sprzedaży przez małżeństwo i ustalenia prawa własności po rozwodzie. W tym poradniku zebraliśmy kilka najczęstszych kwestii, starając się ująć temat z kilku stron, lecz każda sytuacja jest inna i wymaga indywidualnego spojrzenia na nią. Jeżeli potrzebują Państwo porady czy pomocy prawnej, zachęcamy do kontaktu z kancelarią Pani Marty Jaśków: wesprzemy w każdej sprawie.
Współwłasność małżeńska samochodu – kiedy auto należy i do żony, i do męża?
Co do zasady samochód zakupiony w trakcie trwania małżeństwa należy do obojga małżonków, jeśli mają wspólność majątkową tj. nie podpisali przed ślubem lub w trakcie małżeństwa umowy majątkowej małżeńskiej, tzn. nie przeprowadzili rozdzielności majątkowej. W praktyce prawo własności do samochodu może jednak przynależeć tylko jednemu z małżonków – gdy został zakupiony przed ślubem bądź już po zawarciu małżeństwa, lecz ze środków majątku osobistego męża lub żony. Przyjrzyjmy się tym sytuacjom.
Samochód kupiony przez jednego z małżonków przed ślubem
Samochód kupiony przed zawarciem związku małżeńskiego nie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. Zgodnie z Art. 33. pkt. 1. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej należą do majątku osobistego każdego małżonka. Naturalnie osoby niebędące w związku małżeńskim również mogą zostać współwłaścicielami pojazdu, ale wówczas konieczna jest stosowna umowa lub przynajmniej dowód powstania prawa własności np. potwierdzenie przelewu.
Samochód kupiony w trakcie trwania małżeństwa
Z kolei zgodnie z Art. 31. § 1. Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (powstaje majątek wspólny). Samochód kupiony po zawarciu małżeństwa – niezależnie od tego, kto go kupił lub za niego zapłacił, należy do obojga małżonków i mają oni do niego równe prawo, czyli mamy wówczas do czynienia ze współwłasnością łączną. Co bardzo ważne, nie ma w tym przypadku znaczenia, kto figuruje w dowodzie rejestracyjnym, gdyż nie ma obowiązku ujawniania w tym dokumencie wszystkich właścicieli pojazdu.
Do zakupu lub sprzedaży wspólnego samochodu nie jest także wymagana formalna zgoda męża lub żony – czyli współmałżonek nie musi podpisać umowy kupna-sprzedaży. Każdy ze współmałżonków może samodzielnie zarządzać przedmiotami wchodzącymi do majątku wspólnego (zgodnie z Art. 36. § 2. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), z kilkoma wyjątkami: są nim np. nieruchomości. Jednak już dochód ze sprzedaży takiego pojazdu wlicza się do wspólnego majątku.
Nie zmienia to faktu, że małżonkowie są również zobowiązani do współdziałania w zarządzaniu majątkiem i informowaniu się o jego stanie – sprzedaż pojazdu przy sprzeciwie małżonka może nosić znamiona przekroczenia prawa do zarządzania majątkiem.
Samochód kupiony w małżeństwie jako majątek osobisty
W skład ustawowej wspólności majątkowej nie wchodzi majątek nabyty w trakcie małżeństwa – małżonek może kupić samochód za środki uzyskane przed zawarciem małżeństwa i wtedy pojazd wchodzi w skład jego osobistego majątku. Inny taki przypadek to nabycie pojazdu w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny: taki samochód również będzie należał tylko do małżonka, który nabył do niego prawo. Ta sama zasada ma też zastosowanie w sytuacji, w której środki spożytkowane na zakup samochodu pochodzą z majątku odziedziczonego lub darowanego. Zgodnie z prawem również przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków stanowią oddzielny majątek. Naturalnie męża bądź żonę można zawsze uczynić współwłaścicielem pojazdu.
Samochód zarejestrowany na jednego z małżonków lub oboje – czy to ma znaczenie?
Kupione po zawarciu małżeństwa pojazdy wchodzące w skład wspólności majątkowej można zarejestrować na oboje małżonków – właściciel samochodu: żona, współwłaściciel samochodu: mąż czy na odwrót, lecz nie jest to konieczne i nie zmienia sytuacji cywilnoprawnej. Jeśli auto należy do wspólności majątkowej, to bez względu na to, który z małżonków widnieje w dowodzie rejestracyjnym, oboje mają do niego takie samo prawo. Rejestracja samochodu na małżeństwo bywa natomiast niekiedy korzystniejsza podczas zawierania umowy z ubezpieczycielem.
Możliwe jest również przerejestrowanie samochodu na żonę czy męża bądź wpisanie albo wykreślenie małżonka jako współwłaściciela pojazdu. Jeśli małżonkowie mają wspólność majątkową, następuje to na podstawie oświadczenia. W przypadku, gdy samochód stanowi majątek odrębny jednego ze współmałżonków, wówczas już niezbędne jest przeniesienie prawa własności na podstawie np. umowy darowizny lub kupna-sprzedaży.
Współwłaściciel auta: mąż lub żona a sprzedaż pojazdu
Nawet wtedy, gdy w dowodzie rejestracyjnym widnieją dane obojga małżonków jako właścicieli auta, na umowie sprzedaży pojazdu nie są konieczne oba podpisy. Warto natomiast unikać podpisywania takiej umowy przez małżonka, który to nie widnieje w dowodzie rejestracyjnym: wówczas nabywca samochodu może mieć spory problem z jego zarejestrowaniem. Naturalnie samochodu nie może sprzedać małżonek, który nie ma do niego prawa – jeżeli pojazd należy do osobistego majątku żony czy męża.
Samochód „na męża” a rozwód – czyli czy żona ma prawo do samochodu męża i na odwrót?
Samochód w małżeństwie sprawia niekiedy nieco formalnych problemów, natomiast dopiero w przypadku pogorszenia się relacji i podjęcia decyzji o rozwodzie może stać się prawdziwą kością niezgody. Dobrze jest wówczas ustalić podział majątku wspólnego, w tym samochodu, jeszcze przed lub w trakcie rozwodu.
Prawomocny wyrok rozwodowy powoduje ustanie wspólności majątkowej. Co za tym idzie, współwłasność łączna też przestaje obowiązywać. Jeśli pojazd wchodził w skład wspólnego majątku, powstaje współwłasność ułamkowa samochodu. Każdy z byłych współmałżonków jest już właścicielem wyłącznie swego udziału w przedmiocie stanowiącym do tej pory część majątku wspólnego, a przez to może też rozporządzać wyłącznie swoim udziałem. Nie może zatem sprzedać samochodu bez zgody byłego małżonka. Jednak nadal może z niego korzystać, gdyż co do zasady pół samochodu należy do każdej ze stron.
Współwłasność ułamkowa samochodu – sytuacja patowa?
Bez rozwiązania kwestii własności samochodu – umownego lub też sądowego – oboje byli małżonkowie mogą korzystać z samochodu. Zgodnie z Art. 206. Kodeksu cywilnego każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Żaden z byłych współmałżonków nie może pozbawić drugiego prawa do korzystania z auta.
Rozwiązaniem jest zatem nabycie przez jednego współmałżonka od drugiego udziału, sprzedaż lub nieodpłatne przekazanie swojej części na drodze umownej, lub wystąpienie do sądu z wnioskiem o podział majątku objętego ustawową wspólnością majątkową małżeńską.
Podział majątku wspólnego po rozwodzie a samochód
Po orzeczeniu rozwodu każde ze współmałżonków może też złożyć wniosek o podział majątku objętego ustawową wspólnością majątkową małżeńską. Co do zasady oboje małżonkowie mają równy udział w majątku wspólnym, a więc również w samochodzie. Każde z nich może też natomiast – mając ku temu ważny powód – dochodzić uwzględnienia w ustaleniu swojego udziału w majątku stopnia, w jakim do powstania tego majątku się przyczyniło. Sąd może zwrócić uwagę na wkład finansowy w zakup samochodu, natomiast przy takiej ocenie bierze pod uwagę także względy pozafinansowe, w tym nakład pracy w gospodarstwie domowym oraz w procesie wychowywania dzieci.
Warto również rozważyć sytuację, w której jeden ze współmałżonków jeszcze przed orzeczeniem rozwodu sprzedaje pojazd. Wtedy dochód z transakcji trafia do majątku wspólnego – połowa należy do eksmałżonka.
Naturalnie samochód po rozwodzie może zostać sprzedany, a kwota ta rozdzielona, ale prawo własności do niego może też zostać przeniesione, odpłatnie lub nieodpłatnie, na eksmałżonka. Powoduje to zmianę właściciela pojazdu i należy go przerejestrować.
Zmiana właściciela samochodu z męża na żonę i na odwrót
Właściwym dokumentem i podstawą cywilnoprawną do przeniesienia własności auta po rozwodzie jest umowa kupna-sprzedaży lub umowa darowizny. Umowa jest podstawą do przerejestrowania samochodu w wydziale komunikacji właściwego urzędu miasta lub starostwa powiatowego.
Podsumowując, współwłasność samochodu w małżeństwie oraz po jego ustaniu nie zawsze jest kwestią prostą i jednoznaczną. Ze względu na jego dużą wartość fizyczną i użytkową warto zadbać o swoje prawa i dopełnienie kwestii formalnych. Zachęcamy do kontaktu z naszą kancelarią – poradzimy i pomożemy w każdej sprawie.
FAQ:
Czy mąż może zabrać żonie samochód i na odwrót?
Jeśli samochód został kupiony w trakcie trwania małżeństwa ze wspólnego majątku i obowiązuje wspólność majątkowa (nie dokonano podziału majątku przed ślubem), to oboje współmałżonków mają takie sama prawa do samochodu i jeden drugiego nie może go pozbawić, także po rozwodzie (bez stosownej umowy lub wyroku).
Kiedy samochód należy tylko do jednego ze współmałżonków?
Z wyłączeniem rozdzielności majątkowej taki stan rzeczy ma miejsce z reguły tylko w dwóch przypadkach: jeżeli samochód został zakupiony przed ślubem i małżonek nie przeniesie na drugiego prawa własności lub w trakcie trwania małżeństwa, gdy zakup auta jest finansowany z majątku osobistego jednego z małżonków.
Rejestracja samochodu – współwłaściciel: żona. Czy ma ona wtedy takie sama prawa do auta?
Tak, samochód kupiony ze wspólnego majątku w trakcie trwania małżeństwa należy do obojga małżonków. Nie ma w tym przypadku znaczenia, czy i jako który właściciel figuruje nazwisko małżonka w dowodzie rejestracyjnym pojazdu.
