Mówiąc sobie tak, małżonkowie mówią również tak wspólności majątkowej. Po ślubie wspólny majątek może zarówno powodować konflikty, jak i chronić interesy małżonków. Alternatywą jest intercyza, czyli umowa majątkowa małżeńska zawierana w formie aktu notarialnego. Jakie są jej skutki? Jakie ma plusy? Odpowiadamy w dzisiejszym artykule.
Intercyza – co to jest wspólność ustawowa?
Żeby zrozumieć, na czym polega intercyza, najpierw trzeba poznać pojęcie wspólności majątkowej/ustawowej. Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego między małżonkami powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa. Od tego momentu każdy przedmiot nabyty przez małżonków – jednego z nich lub razem – wchodzi w skład ich majątku wspólnego.
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje majątek wspólny, do którego zalicza się m.in.:
- wynagrodzenia za pracę,
- dochody uzyskiwane z prowadzonej działalności gospodarczej i innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
- nieruchomości i ruchomości (np. samochody, wyposażenie domu),
- środki z otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
- czynsz za wynajem lokalu.
Nadal istnieją jednak majątki odrębne małżonków. Każdy z nich zachowuje po ślubie majątek osobisty, który nie podlega wspólności ustawowej, np.:
- przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa, czyli przed powstaniem wspólności ustawowej,
- przedmioty majątkowe otrzymane z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny (chyba że spadkobierca/darczyńca postanowił inaczej),
- przedmioty potrzebne do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków, np. ubrania,
- prawa autorskie,
- wierzytelności z tytułu prowadzenia działalności zarobkowej,
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
- odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia oraz zadośćuczynienia.
Intercyza to umowa między małżonkami, która może zmienić powyższe ustalenia i ustanowić rozdzielność majątkową.
Intercyza – co to jest?
Intercyza to nieoficjalne określenie na umowę majątkową (umowny ustrój majątkowy), zawieraną między małżonkami. Można ją w dowolnym momencie (nawet jeszcze przed ślubem) podpisać, zmienić lub rozwiązać – zawsze w formie aktu notarialnego. Intercyza w innej postaci (np. dokumentu sporządzonego i podpisanego przez parę w domu) jest nieważna.
Intercyza jest zwykle kojarzona z rozdzielnością majątkową. Często więc używa się tych terminów zamiennie, jednak nie są to synonimy. Skutkiem intercyzy może być nie tylko rozdzielenie majątku wspólnego, ale też rozszerzenie wspólności czy wyrównanie dorobków. Ustanowienie rozdzielności majątkowej jest możliwe zarówno przed, jak i po ślubie.
Jakie są więc rodzaje umownych ustrojów majątkowych?
Intercyza – ograniczenie lub rozszerzenie majątku wspólnego
Podpisując intercyzę, zmieniamy ustawowy porządek, czyli opisany wyżej podział na majątek wspólny i majątek osobisty męża i żony. Mamy kilka sposobów na uregulowanie kwestii majątkowych za pomocą intercyzy:
1. Intercyza ustanawiająca rozdzielność majątkową
Podpisując ten typ intercyzy, małżonkowie zachowują majątek nabyty przed i po ślubie, a także samodzielnie nim zarządzają. Prawo traktuje ich jak dwa oddzielne podmioty (w przeciwieństwie do małżonków posiadających wspólność majątkową). Podpisując intercyzę ustanawiającą rozdzielność majątkową po ślubie, otwiera się możliwość podziału majątku wspólnego zgromadzonego po zawarciu związku małżeńskiego. Po zawarciu intercyzy małżonkowie nie będą już gromadzili wspólnego majątku lecz majątki odrębne, zaś podzielone składniki majątku wspólnego – wejdą do majątku osobistego każdego z nich.
2. Intercyza – rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków nie różni się od poprzedniej odmiany tak długo, jak istnieje rozdzielność. Jeśli np. dojdzie do rozwodu, małżonek w gorszej sytuacji finansowej może żądać wyrównania dorobku.
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków pozwala na zabezpieczenie małżonka. Stosują ją np. pary, w których jedna osoba poświęca się opiece nad dziećmi, a druga zarabianiu pieniędzy.
3. Intercyza – ograniczenie wspólności majątkowej
Ustawa określa składniki wspólnego majątku małżonków. Intercyza ograniczająca wspólność majątkową pozwala zmodyfikować te ustalenia i wykluczyć określone rzeczy i prawa z majątku wspólnego, a jednocześnie włączyć je do majątku osobistego. Ograniczenie wspólności ustawowej może dotyczyć każdego składnika majątku.
4. Intercyza – rozszerzenie wspólności ustawowej
Odwrotną sytuacją jest rozszerzenie wspólności majątkowej o określone składniki z ich majątków osobistych. Zgodnie z prawem nie można włączyć do majątku wspólnego niektórych przedmiotów, np. odziedziczonych lub otrzymanych w darowiźnie przez jednego z małżonków czy też praw majątkowych wynikających ze wspólności łącznej.
5. Przymusowa rozdzielność majątkowa
W polskim prawie istnieje również jeden przymusowy ustrój majątkowy, czyli przymusowa rozdzielność majątkowa, która nie jest jednak ustalana w formie intercyzy. Może ją ustanowić sąd na uzasadnione ważnymi powodami żądanie każdego z małżonków, a także na żądanie wierzyciela jednego z małżonków, który udowodni, że do spłacenia długu jest konieczny podział majątku.
Przykładowe sytuacje, w których małżonek może zażądać wprowadzenia przymusowej rozdzielności majątkowej to uzależnienie od hazardu czy choroba psychiczna drugiego małżonka, która powoduje niekorzystne rozporządzanie przez niego majątkiem wspólnym . Intercyza jest wówczas często najlepszym wyjściem, które ratuje przed długami drugiej osoby.
Rozdzielność majątkowa przed ślubem czy intercyza po ślubie?
Ustanowienie rozdzielności majątkowej jest możliwe zarówno po, jak i jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego. Intercyza przedmałżeńska ustanawiająca pełną rozdzielność majątkową skutkuje tym, że nie będzie mowy o majątku wspólnym po ślubie. Każdy z przyszłych małżonków zachowa swój własny majątek, do którego druga osoba nie będzie miała żadnych praw. Intercyza przedmałżeńska może również rozszerzać lub ograniczać wspólność ustawową, która nastanie, gdy narzeczeni wejdą w związek małżeński.
Co do intercyzy po ślubie – można ją podpisać w dowolnym momencie. Niektórzy decydują się na to, dopiero gdy pojawia się widmo rozwodu lub gdy sytuacja zawodowa jednego z małżonków diametralnie się zmieni. Zawarcie intercyzy po ślubie skutkuje wspomnianym wyżej podziałem majątku wspólnego.
Kiedy warto ustanowić rozdzielność majątkową?
Pary decydują się na odrzucenie założeń ustroju wspólności ustawowej w różnych sytuacjach. Małżonek podejmujący ryzyko finansowe może zabezpieczyć swoją rodzinę przed skutkami takiego postępowania, właśnie za pomocą podpisania intercyzy. Umowa ograniczająca wspólność majątkową sprawdza się m.in. u par prowadzących własne działalności gospodarcze. Jeśli któreś z nich podejmie błędną decyzję biznesową w trakcie trwania małżeństwa, jego druga połówka i dzieci nie będą obarczone jego problemami – a przynajmniej nie wbrew własnej woli.
Rozdzielność majątkowa jest błędnie kojarzona z zabezpieczeniem się na wypadek zdrady czy innego przewinienia, które mogłoby zaważyć na przyszłości małżeństwa. Jednak wiele osób ceni sobie po prostu niezależność – przede wszystkim finansową – dlatego decydują się podpisać intercyzę. Małżeńska umowa majątkowa jest więc oznaką przedsiębiorczości, a nie nieufności.
Rozdzielność majątkowa a długi małżonka
Na skutek ustanowienia rozdzielności majątkowej każdy z małżonków może zaciągać pożyczki, kredyty i inne zobowiązania bez porozumienia z drugim. Umowa majątkowa chroni nas przed długami, pod warunkiem, że małżonek zaciągający dług powiadomił swojego wierzyciela o rozdzielności majątkowej. Jeżeli jednak bank lub inny wierzyciel udowodni, że drugi małżonek zgodził się, żeby zobowiązanie zostało zaciągnięte, egzekucja może być prowadzona z majątku, który byłby dla małżonków wspólny, jeśli nie podpisaliby intercyzy.
Z chwilą ustanowienia rozdzielności majątkowej nie zmieniają się natomiast skutki zobowiązań zaciągniętych przed podpisaniem intercyzy. To znaczy, że jeśli w trakcie trwania małżeństwa weźmiemy np. wspólny kredyt, a później sporządzimy umowę o rozdzielności majątkowej, to kredyt nadal będzie wspólny.
W wyjątkowych sytuacjach możliwe jest ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczna przez sąd, a więc z datą np. poprzedzająca zaciągnięcie przez jednego małżonka kredytów, pożyczek. Sąd bada szczegółowo okoliczności danej sprawy. Natomiast intercyza małżeńska w formie umowy majątkowej nie działa wstecz, jest ustanawiana z datą zawarcia umowy lub późniejszą.
Dodatkowe informacje o intercyzie i rozdzielności majątkowej
Rozważając sporządzenie intercyzy, warto jeszcze wiedzieć o kilku faktach:
- Rozwód po zawarciu intercyzy nie wymaga dzielenia majątku, przez co można uniknąć wielu sporów.
- Czy intercyza chroni przed zasądzeniem alimentów? Nie – jeśli sąd dający rozwód ustanowi jednego z małżonków winnym rozpadu małżeństwa, umowa majątkowa nie ma żadnego wpływu na roszczenia alimentacyjne.
- Po podpisaniu intercyzy małżonkowie nie mogą wspólnie rozliczać podatku dochodowego. Do tego wymagana jest wspólność majątkowa przez pełny rok podatkowy.
- Intercyza nie wpływa na dziedziczenie. Jeśli jeden z małżonków umrze, spadek jest ustalany tak, jakby podpisanie intercyzy nie miało miejsca. Spadek może wejść w skład majątku wspólnego małżonków wyłącznie, jeśli jeden z nich zapisze takie postanowienie w testamencie.
- Rozdzielność majątkowa może wpłynąć na szanse otrzymania wspólnego kredytu. Każda sytuacja jest rozpatrywana indywidualnie i dużo zależy od zdolności kredytowych i wiarygodności obydwojga małżonków.
FAQ:
Intercyza – co to oznacza dla małżonków?
Zawarcie małżeństwa skutkuje powstaniem wspólnoty majątkowej między małżonkami. Jeśli chcą rozszerzyć lub ograniczyć wspólność ustawową albo całkiem z niej zrezygnować, mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską. Potoczna nazwa umowy majątkowej to właśnie intercyza.
Kiedy można podpisać intercyzę?
Umowa majątkowa może być podpisana w dowolnym momencie po ślubie, ale może też poprzedzić zawarcie małżeństwa.
Jak ustanowić intercyzę?
Małżonkowie lub narzeczeni muszą udać się do kancelarii notarialnej – intercyza (a także jej zmiana lub rozwiązanie) wymaga formy aktu notarialnego.
