Po rozwodzie wspólne małoletnie dziecko zazwyczaj mieszka z matką, a na ojca zostaje nałożony obowiązek alimentacyjny. Jak to wygląda w praktyce? Czy ojciec jest zobowiązany do płacenia alimentów ustalonych przez sąd i nie może zmienić już tej decyzji? Czy ma możliwość poznania szczegółowych wydatków ponoszonych na dziecko i zgłoszenia do nich uwag? W tym artykule przedstawiamy podstawowe prawa przysługujące ojcu zobowiązanemu do płacenia alimentów.
Czym jest świadczenie alimentacyjne?
Na początku warto wyjaśnić, na czym polega obowiązek alimentacyjny rodziców – to świadczenie pozwalające na utrzymanie i wychowanie dziecka, które nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać. Jest obowiązkiem obojga rodziców, jednak w przypadku rozwodu zazwyczaj na jednego z rodziców nakładane są alimenty, drugi swój obowiązek alimentacyjny wypełnia przez opiekę i wychowanie, pokrywa w pozostałej części koszty dziecka.
W zakres obowiązku alimentacyjnego rodzica wchodzą wszelkie koszty związane z zaspokojeniem indywidualnych, ale stałych i powtarzalnych potrzeb dziecka, czyli m.in. zakup jedzenia, ubrań, obuwia, leków, artykułów szkolnych, kosmetyków, biletów komunikacji miejskiej. Do tego dochodzi jeszcze koszt utrzymania gospodarstwa domowego w części przypadającej na dziecko. To m.in. opłaty za czynsz, media, internet, a w niektórych przypadkach nawet rata kredytu hipotecznego. W dodatku do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka mogą być także wliczane takie wydatki jak bilety do kina, teatru czy koszty wycieczek. Dziecko ma prawo do prowadzenia życia co najmniej na takim samym poziomie jak jego rodzice.
W jaki sposób obliczana jest wysokość alimentów?
Powód składający pozew o alimenty jest zobowiązany do załączenia do niego kalkulacji kosztów utrzymania dziecka. To uśredniona kwota, jaką matka dziecka wydaje każdego miesiąca na zapewnienie dziecku godnych warunków życia. Taka kalkulacja zostaje przedstawiona przed sądem, który następnie ocenia na podstawie sytuacji finansowej i życiowej ojca, czy ma on możliwość comiesięcznej płatności takiego świadczenia. Co do wydatków dziecka wypowiedzieć się ma prawo także ojciec.
Matka może z czasem żądać podwyższenia alimentów, jeśli dotychczasowa kwota nie wystarcza do zaspokojenia potrzeb dziecka. Podobne prawo ma ojciec – jeśli uzna, że kwota świadczenia jest zbyt wysoka i wykracza poza koszty utrzymania i wychowania dziecka, może zwrócić się do sądu opiekuńczego z prośbą o obniżenie, a nawet uchylenie alimentów.
Jakie prawa ma ojciec płacący alimenty?
Osoba płacąca alimenty na dziecko ma nie tylko obowiązek do wykonania, lecz również przysługują jej pewne prawa. Warto je znać, aby w razie wątpliwości móc dociekać ich przed sądem. Poniżej przedstawiamy najważniejsze prawa przysługujące ojcu zobowiązanemu do płacenia alimentów.
Prawo żądania rozliczenia wydatków na dziecko
Podczas ustalania wysokości alimentów przez sąd ojciec może przekonać się, jakie wydatki uwzględniła matka dziecka, później taka kalkulacja nie jest już przedstawiana. Oznacza to, że wypłacana kwota może zostać przeznaczona na różne cele, czasami inne niż te początkowo zakładane. Nic dziwnego, że wielu ojców zastanawia się, na co pożytkowane są przesyłane przez nich pieniądze. Czy jednak istnieje możliwość uzyskania od matki rozrachunku wydatków ponoszonych na dziecko? Ojciec ma prawo żądać przedstawienia mu rozliczenia kwot wydawanych na utrzymanie dziecka, jednak matka może je przygotować wyłącznie dobrowolnie. Nie istnieją takie akty prawne, które nakładałyby na matkę obowiązek informowania ojca o sposobie wykorzystywania alimentów. Warto jednak próbować dojść do porozumienia z drugą stroną oraz polubownie dowiedzieć się o ponoszonych wydatkach, co pozwoliłoby na oszczędność czasu i nerwów.
Prawo wniesienia pozwu o obniżenie lub uchylenie świadczeń alimentacyjnych
Czasami jednak nie da się rozstrzygnąć sprawy polubownie. Jeśli ojciec ma wątpliwości, w jaki sposób matka dysponuje otrzymywanym świadczeniem alimentacyjnym, czy odpowiada ono potrzebom dziecka, ma na to jeszcze jeden sposób. Rodzic płacący alimenty może wnieść pozew o obniżenie alimentów lub o uchylenie obowiązku alimentacyjnego. W takim wypadku matka będzie musiała powtórnie przedstawić zestawienie kosztów utrzymania dziecka w odpowiedzi na złożony pozew. Jej kopię otrzyma także ojciec, dzięki czemu przekona się o ponoszonych przez nią wydatkach. Na tej podstawie sąd podejmie decyzję, czy kwota alimentów jest adekwatna do obecnej sytuacji. Warto wiedzieć, że część obowiązku alimentacyjnego rodzica może być realizowana w naturze, tzn. ojciec opłaca wtedy niektóre wydatki bezpośrednio, np. sam kupuje dziecku ubrania lub jedzenie. O taką możliwość często proszą sąd ojcowie podejrzewający, że świadczenia wykorzystywane są przez matkę w nieprawidłowy sposób.
Prawo do niepłacenia alimentów w wyjątkowych przypadkach
Choć obowiązkiem rodzica jest zapewnienie godnych warunków życia swojemu dziecku, polskie prawo uwzględnia przypadki, gdy można uchylić się od tej powinności. Dzieje się tak przede wszystkim w sytuacji, gdy dochody z majątku dziecka wystarczają na całkowite pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. W takim wypadku rodzice nie mają obowiązku przekazywania dziecku żadnej kwoty, mogą jedynie robić to dobrowolnie.
Kolejny przypadek, gdy ojciec nie będzie dłużej zobligowany do płacenia świadczeń alimentacyjnych względem dziecka ma miejsce, gdy ukończyło już ono 18 rok życia i mogłoby samodzielnie się utrzymywać, jednak nie chce tego robić. W takim wypadku sąd może zdecydować, że świadczenia nie są konieczne. Rodzice nie muszą płacić alimentów dziecku pełnoletniemu także w sytuacji, gdy taki wydatek byłby połączony z nadmiernym dla nich uszczerbkiem, np. doprowadziłby do znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej oraz finansowej.
Prawo do rozpoczęcia mediacji
Zasądzone alimenty można obniżyć lub podwyższyć nie tylko na drodze sądowej. Możliwy jest także udział obojga rodziców w mediacjach, czyli rozmowach prowadzonych pod okiem mediatora. W ten sposób opiekunowie dziecka samodzielnie dochodzą do satysfakcjonującego ich porozumienia, bez konieczności wizyty w sądzie. Jednym z najważniejszych warunków mediacji jest jednak ich dobrowolność – obie strony muszą wyrazić zgodę na udział w tych rozmowach. Dlatego zdarza się, że mimo chęci wypracowania polubownego rozwiązania przez ojca, matka odmawia uczestnictwa w tego rodzaju spotkaniach. Wtedy jedyną opcją staje się złożenie odpowiedniego pozwu do sądu.
Jakie są inne prawa i obowiązki ojca zobowiązanego do płacenia alimentów?
Zarówno prawem, jak i obowiązkiem ojca zobowiązanego do płacenia alimentów jest utrzymywanie kontaktu z dzieckiem, oczywiście wyłącznie w przypadku, jeśli sąd opiekuńczy tego nie ograniczył. Alimenty są niezależne od kontaktów i ojciec nie może być pozbawiany możliwości spotkań z dzieckiem gdy zalega z alimentami lub zdaniem matki winien płacić je w wyższej wysokości. Niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego może mieć wpływ na ocenę władzy rodzicielskiej, ale nie może być automatycznie powodem do pozbawiania ojca kontaktów z dzieckiem. To, jak będą wyglądały spotkania oraz jak często się odbędą ustalają między sobą rodzice, biorąc pod uwagę dobro dziecka oraz jego życzenia. Jeśli rodzice nie mogą jednak dojść w tej kwestii do porozumienia, ostateczną decyzję podejmie sąd opiekuńczy. W wyroku może też zapaść decyzja o zakazie spotykania się z dzieckiem lub o spotkaniach wyłącznie w obecności drugiego rodzica albo kuratora sądowego, jeśli kontakt z ojcem zagraża dobru dziecka albo je narusza. Taki zakaz utrzymywania kontaktu nie zwalnia natomiast ojca od płacenia świadczeń alimentacyjnych względem dziecka.
Alimenty – porady dla ojców
Kwestie prawne dotyczące alimentów bywają skomplikowane. Warto więc skorzystać ze wskazówek doświadczonego adwokata lub radcy prawnego oferującego pomoc dla ojców zobowiązanych do płacenia alimentów. Najczęściej ojcowie chcieliby przekonać się, czy faktycznie cała wysyłana przez nich kwota alimentów jest przeznaczana na zapewnienie dziecku dobrych warunków życia. Dlatego prawnik może pomóc w przygotowaniu pozwu o obniżenie lub uchylenie świadczeń alimentacyjnych, a także wspomagać powoda podczas rozprawy sądowej. Taka pomoc przyda się również w momencie, gdy ojciec płacący świadczenia otrzyma pozew o podwyższenie alimentów. Ze wsparciem prawnika można doprowadzić do wyroku sądowego najlepszego dla dobra dziecka.
FAQ:
1. Czy ojciec zobowiązany do płacenia alimentów ma prawo wglądu do wydatków dziecka?
Ojciec, który płaci alimenty może żądać od matki rozliczenia wydatków ponoszonych na utrzymanie dziecka, jednak matka nie jest zobowiązana do przedstawiania takiego rozrachunku. Oznacza to, że może przychylić się do tej prośby, ale nie musi. Jeśli zgoda nie zostanie wyrażona, ojcu pozostaje złożyć pozew o obniżenie albo uchylenie alimentów.
2. Ojciec płaci alimenty – a matka jakie ma obowiązki?
Wszystko zależy od ustaleń między rodzicami lub decyzji sądu. Zazwyczaj jeśli ojciec płaci świadczenia alimentacyjne, matka jest wtedy zobowiązana do opieki nad dzieckiem, czyli np. przygotowuje mu posiłki, pomaga w nauce, bawi się z nim, pielęgnuje w chorobie, odprowadza do szkoły oraz pokrywania pozostałej części kosztów dziecka, nadto pokrywa wydatki w pozostałej części.
3. Kiedy ojciec nie musi płacić alimentów?
Ojciec nie jest zobowiązany do płacenia alimentów, jeśli majątek dziecka wystarcza na jego utrzymanie. Podobnie sytuacja wygląda, jeśli dziecko jest już pełnoletnie i mogłoby samodzielnie się utrzymywać, ale nie chce tego robić. Alimenty nie są też obowiązkowe, jeśli wiązałyby się dla ojca z nadmiernym uszczerbkiem (jeśli dziecko ukończyło 18 lat).
